مهم‌ترین دلایل ناباروری و روش‌های درمان آن

درمان ناباروری یکی از مهم‌ ترین دغدغه‌های زوج‌هایی است که در مسیر فرزندآوری با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. ناباروری، میتواند دلایل مختلفی داشته باشد و از عوامل مربوط به زنان، مردان یا ترکیبی از هر دو نشات بگیرد.

روش‌های درمانی مختلفی، از دارو درمانی و جراحی گرفته تا تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای مانند لقاح آزمایشگاهی برای برطرف کردن مشکل ناباروری وجود دارند که بسته به شرایط افراد، متخصصین یکی از آن ها را انتخاب میکنند. 

ناباروری چیست و چه زمانی باید نگران بود؟

ناباروری به این معناست که زوجین با وجود یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، موفق به بارداری نمی‌شوند.

بیشتر زوج‌ها تا زمانی که برای بارداری تلاش نکنند، از وجود مشکل آگاه نمی‌شوند، چرا که ناباروری اغلب بدون علامت مشخص است. با افزایش سن، احتمال بروز مشکلات باروری نیز بیشتر می‌شود.

عواملی مانند افزایش سن یا برخی بیماری‌های درمان‌نشده، از جمله عفونت‌های تناسلی مانند کلامیدیا که می‌تواند به بیماری التهابی لگن (PID) منجر شود، در کاهش باروری نقش دارند. از آن‌جا که علت ناباروری در هر فرد متفاوت است، ارزیابی دقیق و به‌موقع توسط پزشک متخصص برای تشخیص و درمان مؤثر ضروری است.

دکتر مرضیه نوری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی، با تجربه در تشخیص و درمان ناباروری، خدمات تخصصی در این زمینه ارائه می‌دهد. مراجعه به ایشان می‌تواند بهترین گام در مسیر درمان مشکلات باروری باشد.

عوامل موثر در ناباروری 

ناباروری دلایل مختلفی دارد و ممکن است نتیجه چند عامل محتلف باشد. این عوامل ممکن است مربوط به زن، مرد یا هر دو باشند. همچنین سبک زندگی و شرایط محیطی نیز نقش مهمی در کاهش یا افزایش احتمال باروری دارد. از شایع ترین عوامل موثر در ناباروری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. عوامل مربوط به زنان

• اختلال در تخمک‌ گذاری: یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان است و ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اختلالات تیروئید یا پرولاکتین بالا خواهد بود.
• بیماری‌های رحمی: مانند فیبروم‌ها، پولیپ‌ها یا چسبندگی داخل رحمی که مانع لانه‌گزینی جنین می‌شوند.
• انسداد یا آسیب لوله‌های فالوپ: به دلیل عفونت، جراحی‌های قبلی یا اندومتریوز این انسداد ها ایجاد می‌شود.
• سن بالا: باروری زنان با افزایش سن، بعد از ۳۵ سالگی، کاهش می‌یابد.

۲. عوامل مربوط به مردان

• کاهش تعداد، حرکت یا شکل طبیعی اسپرم
• گاهی به دلیل آسیب یا جراحی‌های پیشین، اسپرم نمی‌تواند به درستی راه خروج را پیدا کند. 
• اختلالات جنسی مانند اختلال در نعوظ یا انزال زودرس که مانع انتقال موفق اسپرم می‌شود.

۳. عوامل مشترک یا غیرقابل توضیح

• در برخی موارد، با وجود طبیعی بودن آزمایش‌های اولیه، ناباروری بدون علت مشخص باقی می‌ماند که به آن ناباروری با علت ناشناخته گفته می‌شود.
• عوامل ایمنی یا ژنتیکی مانند وجود آنتی‌ بادی‌ هایی که به اسپرم یا تخمک حمله می‌کنند یا اختلالات ژنتیکی زوجین.

۴. عوامل مربوط به سبک زندگی و محیط

• چاقی یا لاغری مفرط
• استرس‌های مزمن و اضطراب شدید
• مصرف دخانیات، الکل یا مواد مخدر
• تغذیه ناسالم و کمبود ویتامین‌ها
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، سموم یا امواج حرارتی زیاد در مشاغل خاص

اقدامات اولیه برای تشخیص ناباروری

تشخیص ناباروری نیازمند ارزیابی دقیق و مرحله‌ به‌ مرحله‌ای است که باید با دقت و حوصله انجام شود. این فرآیند با مراجعه زوجین به پزشک متخصص زنان بسته به شرایط آغاز می‌شود. در ابتدا شرح حال دقیق پزشکی از هر دو نفر زن و همسرش گرفته می‌شود. این شامل اطلاعاتی درباره سابقه بیماری‌ها، جراحی‌ها، مصرف دارو، وضعیت قاعدگی در زنان، مدت تلاش برای بارداری، سابقه سقط یا بارداری قبلی و سبک زندگی است.

پس از آن، معاینه بالینی انجام می‌گیرد که در آن وضعیت اندام‌های تولیدمثل و داخل رحم و دیواره ها و تخمدان بررسی می‌شود. انجام آزمایش‌هایی شامل بررسی سطح هورمون‌ها (مانند FSH، LH، پرولاکتین، AMH) و سونوگرافی از رحم و تخمدان‌ها ضروری است. برای مردان، نخستین و ساده‌ترین بررسی، آزمایش آنالیز مایع منی است که کیفیت، تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها را نشان می‌دهد.

در صورت لزوم، بررسی‌های تکمیلی مانند عکس رنگی رحم (HSG) برای ارزیابی باز بودن لوله‌های رحمی، لاپاراسکوپی تشخیصی یا سونوگرافی تخصصی انجام می‌گیرد. این مجموعه اقدامات کمک می‌کند تا علت یا علل ناباروری مشخص شود و مسیر درمان به درستی انتخاب گردد.

انواع روش‌های درمان ناباروری

درمان ناباروری بسته به علت، شدت مشکل، سن زوجین و شرایط جسمی و روحی آن‌ها متفاوت است. روش‌های درمانی به طور کلی به سه دسته اصلی دارویی، جراحی و روش‌های کمک‌ باروری تقسیم می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین انواع درمان ناباروری را بشناسید.

1. درمان دارویی
برای بسیاری از زنان که مشکل اصلی آن‌ها در تخمک‌گذاری است، درمان دارویی اولین و ساده‌ترین انتخاب محسوب می‌شود. داروهایی مانند کلومیفن سیترات، لتروزول و گنادوتروپین‌ها باعث تحریک تخمک‌گذاری می‌شوند. در مردان نیز دارو درمانی در موارد خاصی، مانند اختلالات هورمونی، کاربرد دارد. این دارو ها بدون نسخه به فروش نمی‌رسند و باید توسط متخصص زنان برای شما تجویز شود. مصرف خودسرانه کلومیفن احتمال بروز کیست تخمدان را افزایش می‌دهد.

2. درمان جراحی
در مواردی که مشکلات ساختاری مانند انسداد لوله‌های رحمی، کیست تخمدان، اندومتریوز یا فیبروم رحمی وجود دارد، جراحی لازم است. این جراحی‌ها به صورت لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی انجام می‌شوند. در مردان نیز جراحی برای رفع انسداد مجاری یا اصلاح واریکوسل  یا همان وریدهای گشاد شده اطراف بیضه کاربرد دارد.

3. روش‌های کمک‌ باروری (ART)
زمانی که درمان‌های دارویی و جراحی پاسخ‌گو نباشند، از روش‌های پیشرفته کمک‌ باروری استفاده می‌شود. مهم‌ ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• IUI (تزریق اسپرم به داخل رحم): روشی نسبتا ساده که در آن اسپرم شسته‌ شده در زمان تخمک‌گذاری مستقیما به رحم تزریق می‌شود.
• IVF (لقاح خارج‌رحمی): تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب شده و جنین حاصل، پس از چند روز به رحم منتقل می‌شود.
• ICSI (تزریق اسپرم به داخل تخمک): نوعی از IVF که در آن یک اسپرم به‌ طور مستقیم به داخل تخمک تزریق می‌شود. این روش برای مردانی با تعداد یا کیفیت پایین اسپرم مناسب است.

درمان ناباروری چه مدتی طول می‌کشد؟

مدت زمان درمان ناباروری به عوامل مختلفی از جمله علت ناباروری، سن زوجین، روش درمانی انتخاب‌ شده و پاسخ بدن به درمان بستگی دارد. برخی زوج‌ها تنها با چند ماه دارو درمانی یا تغییر سبک زندگی به نتیجه می‌رسند، در حالی که برای برخی دیگر ممکن است روند درمان تا چند سال ادامه یابد.

اگر مشکل تخمک‌گذاری یا اختلالات هورمونی وجود داشته باشد، با دارو در چند ماه قابل اصلاح است. در مواردی که نیاز به جراحی یا روش‌های پیشرفته مانند IVF باشد، هر چرخه درمان بین ۴ تا ۶ هفته زمان نیاز دارد و گاهی تکرار چند دوره لازم است.

سخن آخر

ناباروری، اگرچه تجربه‌ای چالش‌برانگیز و ناراحت کننده برای زوجین است اما خوشبختانه با پیشرفت‌ های چشمگیر در علم پزشکی این مشکلات تا حدودی راحت تر برطرف می‌شوند. با تشخیص دقیق، درمان به‌ موقع و انتخاب روش مناسب، بسیاری از زوج‌ها می‌توانند فرزندآوری داشته باشند. مسئله ای که باید در این روند به آن توجه داشت، انتخاب پزشک متخصص و باتجربه‌ای است که بتواند با دقت و توسط علم روز پزشکی به حل ناباروری بپردازد.

دکتر مرضیه نوری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی، با سال‌ها تجربه در زمینه درمان ناباروری، به عنوان یکی از پزشکان معروف و قابل اعتماد در این حوزه شناخته می‌شود. دکتر نوری با بهره‌گیری از روش‌ های نوین درمان ناباروری، راهکار درمانی متناسب با شرایط خاص هر فرد ارائه می‌دهد.