سونوگرافی بارداری یکی از معمول‌ترین روش‌های بررسی وضعیت جنین در دوران بارداری است. این آزمایش ساده و غیرتهاجمی به کمک امواج صوتی، تصویری از جنین در رحم ایجاد می‌کند و اطلاعات مهمی درباره رشد و سلامت او در اختیار پزشک قرار می‌دهد. درواقع، سونوگرافی به مادر کمک می‌کند با خیال آسوده‌تری این مسیر را طی کند. در ادامه به زمان مناسب انجام آن و کاربردهای مختلفش می‌پردازیم.
سونوگرافی بارداری چیست؟
سونوگرافی بارداری یکی از روش‌های تصویربرداری ایمن و رایج است که در آن با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از جنین و اندام‌های داخلی مادر روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود. این آزمایش معمولاً توسط بهترین متخصص زنان و زایمان در تهران و دیگر شهرها، برای بررسی سلامت، رشد و وضعیت کلی جنین انجام می‌شود.
از تشخیص سن بارداری گرفته تا بررسی ضربان قلب، حرکت جنین و میزان مایع آمنیوتیک، سونوگرافی اطلاعات مهمی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. اگرچه انجام سونوگرافی در دوران بارداری به‌طور کلی بی‌خطر است، اما توصیه می‌شود تنها زمانی انجام شود که از نظر پزشکی ضرورت داشته باشد.
- 📍 تهران، بلوار ایتالله کاشانی، جنب خیابان مهران، ساختمان مهران، طبقه سوم، واحد 17
- 🕙 یکشنبه، دوشنبه و سه شنبه – 15 الی 20
- 📞 ۰۹۳۳۵۵۴۷۱۰۵
اهمیت انجام سونوگرافی بارداری
سونوگرافی بارداری یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که به پزشک کمک می‌کند وضعیت جنین را در طول بارداری بررسی کند. با کمک این روش، می‌توان مطمئن شد که جنین در حال رشد طبیعی است، ضربان قلب دارد و مشکلی در اندام‌ها یا موقعیت قرارگیری‌اش وجود ندارد.
همچنین اگر مشکلی هم وجود داشته باشد، پزشک می‌تواند زودتر آن را تشخیص دهد و اقدامات لازم را انجام دهد. سونوگرافی در زمان‌های مختلف بارداری و با توجه به شرایط مادر و جنین انجام می‌شود و انواع مختلفی دارد که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند.
دلیل انجام سونوگرافی در بارداری چیست؟
💠تأیید وجود بارداری و محل قرارگیری جنین: سونوگرافی کمک می‌کند مشخص شود جنین در رحم قرار دارد یا نه. در برخی موارد، ممکن است بارداری خارج رحمی رخ داده باشد که نیازمند مداخله فوری است.
💠تعیین سن بارداری و تاریخ احتمالی زایمان: اندازه‌گیری‌های اولیه جنین با سونوگرافی، یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تخمین سن حاملگی و زمان زایمان است.
💠بررسی تعداد جنین: گاهی بارداری بیشتر از یک جنین را شامل می‌شود. سونوگرافی می‌تواند وجود دوقلو، سه‌قلو یا بیشتر را تشخیص دهد.
💠ارزیابی رشد و وضعیت کلی جنین: با سونوگرافی می‌توان بررسی کرد که جنین به‌درستی رشد می‌کند یا خیر. همچنین حرکت، وضعیت تنفس و ضربان قلب او هم ارزیابی می‌شود.
💠مشخص کردن موقعیت جنین در رحم: قبل از زایمان، بررسی نحوه قرارگیری جنین (مثلاً سر پایین یا نشسته بودن) برای تصمیم‌گیری درباره نوع زایمان اهمیت دارد.
💠بررسی موقعیت و سلامت جفت: موقعیت نامناسب جفت (مثل جفت سرراهی) یا مشکلات عملکردی آن، می‌تواند عوارضی برای بارداری به همراه داشته باشد که با سونوگرافی شناسایی می‌شود.
💠کنترل میزان مایع آمنیوتیک: کم یا زیاد بودن مایع آمنیوتیک اطراف جنین، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات رشدی یا سلامت جنین باشد.
💠غربالگری ناهنجاری‌ها و نقایص مادرزادی: سونوگرافی می‌تواند ساختارهای بدن جنین مانند مغز، قلب، کلیه‌ها، استخوان‌ها و اندام‌ها را بررسی کند و برخی ناهنجاری‌های مادرزادی را شناسایی نماید.
💠بررسی اندام‌های لگنی مادر: رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم نیز در طی سونوگرافی ارزیابی می‌شوند تا هرگونه مشکل ساختاری یا تهدید احتمالی برای بارداری تشخیص داده شود.
💠تشخیص عوارض اولیه بارداری: در مواردی مانند خونریزی یا درد غیرطبیعی، سونوگرافی می‌تواند به تشخیص علت و تصمیم‌گیری درباره ادامه درمان کمک کند.
💠تعیین جنسیت جنین: معمولا از هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری، سونوگرافی قادر به تشخیص جنسیت جنین است، البته در برخی موارد زودتر نیز ممکن است این اطلاعات به دست آید.
💠استفاده در غربالگری‌های ژنتیکی و تشخیصی: در برخی موارد، سونوگرافی راهنمای پزشک برای انجام آزمایش‌هایی مانند آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) است که اطلاعات ژنتیکی جنین را ارائه می‌دهند.
💠بررسی سلامت قلب جنین: از هفته ششم بارداری می‌توان ضربان قلب جنین را با سونوگرافی مشاهده کرد که یکی از شاخص‌های مهم حیات جنین است.
💠ارزیابی سلامت عمومی جنین در اواخر بارداری: گاهی سونوگرافی با تست بدون استرس ترکیب می‌شود (پروفایل بیوفیزیکی یا BPP) تا بررسی شود آیا جنین اکسیژن کافی دریافت می‌کند یا خیر.
انواع سونوگرافی جنین
به طور کلی، دو نوع رایج از سونوگرافی در این دوران استفاده می‌شود: سونوگرافی ترانس واژینال و سونوگرافی شکمی. این دو روش از نظر نحوه انجام و کاربرد با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه با هر یک از این روش‌ها بیشتر آشنا می‌شوید.
1. سونوگرافی ترانس واژینال
در این روش، دستگاه سونوگرافی از طریق واژن وارد بدن می‌شود. این پروب باریک، پس از قرارگیری در داخل واژن، امکان تصویربرداری دقیق‌تری از رحم و جنین را به‌ویژه در اوایل بارداری فراهم می‌کند. پزشکان معمولاً برای بررسی ضربان قلب جنین یا تعیین سن دقیق حاملگی از این نوع سونوگرافی استفاده می‌کنند، چراکه تصاویر آن در هفته‌های ابتدایی بارداری از وضوح بالاتری نسبت به روش شکمی برخوردار است.
2. سونوگرافی شکمی
در سونوگرافی شکمی، پروب روی سطح پوست شکم قرار داده شده و با حرکت دادن آن، تصاویر موردنظر از جنین بر روی مانیتور ثبت می‌شوند. این روش از حدود هفته دوازدهم بارداری کاربرد دارد و برخلاف روش ترانس واژینال، غیرتهاجمی‌تر است. با پیشرفت تکنولوژی، امروزه در کنار سونوگرافی‌های دوبعدی، امکان انجام سونوگرافی‌های سه‌بعدی و چهاربعدی نیز در برخی مراکز فراهم شده که جزئیات بیشتری از جنین را به نمایش می‌گذارند.
نحوه انجام سونوگرافی بارداری
نحوه انجام سونوگرافی در دوران بارداری بسته به نوع آن (شکمی یا واژینال) متفاوت است، اما هر دو روش بدون درد و ایمن هستند. در سونوگرافی شکمی، معمولاً نیاز است مثانه پر باشد تا تصاویر واضح‌تری به دست آید. پس از دراز کشیدن روی تخت، ژلی بی‌ضرر روی شکم زده می‌شود و پروب دستگاه روی پوست حرکت می‌کند تا امواج اولتراسوند را به سمت رحم بفرستد و تصاویر بازتاب‌شده از جنین روی مانیتور نمایش داده شود.
در روش واژینال نیز، یک پروب باریک و ژل‌مالیده به‌آرامی وارد واژن شده و با حرکات دقیق، تصاویر داخل رحم ثبت می‌شود. این فرایندها معمولاً حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشند و کاملاً بدون درد انجام می‌گیرند.
اولین سونوگرافی بارداری
زمان انجام اولین سونوگرافی بارداری بسته به نظر پزشک متفاوت است، اما اغلب بین هفته هفت تا دوازده بارداری صورت می‌گیرد. در اوایل بارداری، سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود که به کمک آن می‌توان بارداری را با مشاهده ضربان قلب تایید کرد، تعداد جنین‌ها را مشخص نمود و اندازه‌گیری‌های لازم برای تعیین سن دقیق بارداری و تاریخ احتمالی زایمان انجام داد.
برخی پزشکان سونوگرافی اولیه را در سه ماهه اول و نزدیک هفته دوازدهم برای غربالگری انجام می‌دهند تا اطلاعات جامع‌تری درباره روند بارداری به دست آورند.
اخرین سونوگرافی در بارداری
پس از هفته ۲۸ بارداری، سونوگرافی تکمیلی برای ارزیابی رشد جنین و بررسی وضعیت سلامت او انجام می‌شود. در این مرحله، با اندازه‌گیری‌هایی مانند طول استخوان ران، دور سر و دور شکم، وزن تقریبی جنین برآورد شده و با استانداردهای مربوط به سن بارداری مقایسه می‌شود.
در سونوگرافی هفته ۳۱، علاوه بر بررسی دقیق‌تر ساختارهای بدنی و اندام‌های جنسی جنین، مواردی چون موقعیت قرارگیری او در رحم، سلامت قلب، وضعیت جفت و مایع آمنیوتیک، وجود ناهنجاری‌های رشدی یا مادرزادی، و حتی وضعیت بند ناف نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، در صورت نیاز، از سونوگرافی داپلر و بیوفیزیکال پروفایل برای سنجش عملکرد جفت و حرکات حیاتی جنین استفاده می‌شود.
این ارزیابی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت سلامت جنین را به‌طور کامل بررسی کرده و نوع مناسب زایمان (زایمان طبیعی یا سزارین) را پیش‌بینی کند.
آیا انجام سونوگرافی در بارداری، عوارض دارد؟
سونوگرافی در دوران بارداری یک روش کاملاً ایمن و بدون خطر است که به پزشک کمک می‌کند رشد و سلامت جنین را به‌خوبی بررسی کند. این روش هیچ اشعه‌ای ندارد و فقط از امواج صوتی استفاده می‌کند، بنابراین خطری برای مادر یا جنین ایجاد نمی‌کند.
گاهی ممکن است در هنگام انجام سونوگرافی واژینال فشار کمی احساس شود که طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر در موارد حساسیت به لاتکس که باید به پزشک اطلاع داد. با وجود استفاده گسترده از این تکنولوژی در چند دهه گذشته و نداشتن عوارض شناخته شده، انجام چند بار سونوگرافی در بارداری مشکلی ندارد، البته بهتر است درباره سونوگرافی‌های سه‌بعدی و چهاربعدی با پزشک خود مشورت کنید.
جمع بندی
سونوگرافی بارداری یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی در دوران بارداری است که به مادر و پزشک کمک می‌کند تا از سلامت و رشد جنین مطمئن شوند. این روش بدون درد و غیرتهاجمی، اطلاعات دقیقی از وضعیت جنین، سن بارداری، موقعیت جفت و بسیاری موارد دیگر ارائه می‌دهد. آشنایی با انواع سونوگرافی و زمان‌های مناسب برای انجام آن، به والدین کمک می‌کند با آرامش و آگاهی بیشتری مسیر بارداری را طی کنند.
