مراقبت‌های بعد از سزارین بخش مهمی از مسیر بهبودی مادر و شروع یک زندگی تازه با نوزاد است. این دوره، با وجود تمام زیبایی‌هایش، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و نیاز به صبر، مراقبت و حمایت دارد. از درد و خستگی جسمی گرفته تا نگرانی‌های روحی، همه می‌توانند در روزهای پس از زایمان تأثیرگذار باشند. در این مقاله، قدم‌به‌قدم از بیمارستان تا خانه، نکاتی را مرور می‌کنیم که به مادران کمک می‌کند بهتر از خودشان مراقبت کنند.
چرا مراقبت‌های بعد از سزارین اهمیت زیادی دارند؟
مراقبت‌های پس از سزارین نقشی مهمی در سلامت جسمی و روانی مادر دارند. این دوران، زمانی حساس برای ترمیم بدن، پیشگیری از عفونت، و بازگشت به زندگی روزمره است. رسیدگی به زخم، استراحت کافی، تغذیه مناسب و کنترل درد، همه کمک می‌کنند تا روند بهبود سریع‌تر و راحت‌تر طی شود.
با رعایت این نکات، احتمال عفونت کمتر می‌شود و شروع شیردهی هم آسان‌تر خواهد بود. علاوه بر این، مراقبت درست از خودتان باعث می‌شود حال روحی‌تان بهتر بماند و راحت‌تر با نوزادتان ارتباط بگیرید. در این مسیر، توصیه‌های بهترین دکتر زایمان سزارین را جدی بگیرید و اگر سوال یا نگرانی‌ای داشتید، حتما با او در میان بگذارید.
مراقبت‌های اولیه بعد از زایمان سزارین در بیمارستان
در روزهای ابتدایی پس از زایمان سزارین که در بیمارستان سپری می‌شود، مراقبت‌هایی وجود دارد که به بهبودی بهتر و سریع‌تر مادر کمک می‌کند. این اقدامات معمولاً به شکل زیر انجام می‌گیرند:
1. برای کنترل درد، به مادر داروهای مسکن تجویز می‌شود تا ناراحتی‌ها کاهش یابد.
2. مادر تشویق می‌شود که هرچه زودتر حرکت کند و قدم بزند، چون این کار به بهبود گردش خون و پیشگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند.
3. تغذیه با مایعات و غذاهای سبک به محض بازگشت اشتها شروع می‌شود تا بدن نیرو بگیرد و روند بهبود بهتر طی شود.
4. شیردهی و تماس پوستی با نوزاد از همان ابتدا آغاز می‌شود تا هم تغذیه نوزاد تأمین شود و هم پیوند عاطفی میان مادر و کودک تقویت گردد.
5. زخم جراحی با پانسمان پوشانده می‌شود و پرستاران مراقب وضعیت آن هستند؛ در صورت نیاز پانسمان تعویض خواهد شد.
6. برای تخلیه ادرار، معمولاً یک کاتتر (لوله باریک) به مدت حدود ۱۲ ساعت در مثانه باقی می‌ماند.
7. زمانی که وضعیت جسمی مادر پایدار باشد و بتواند بدون کمک زیاد حرکت کند، از بیمارستان مرخص می‌شود، اما باید توجه داشت که رانندگی تا چند هفته ممنوع است و نیاز به همراه برای بازگشت به خانه وجود دارد.
چند روز در بیمارستان بستری می‌مانم؟
مدت بستری بعد از سزارین معمولاً بین ۳ تا ۵ روز است، اما این زمان بسته به شرایط مادر و نوزاد می‌تواند کمتر یا بیشتر شود. تصمیم برای مرخصی را پزشک بر اساس حال عمومی شما، وضعیت زخم، میزان درد و توانایی حرکتتان می‌گیرد. در این مدت، تیم درمان به کنترل درد، تعویض پانسمان و کمک به حرکت کردن شما کمک می‌کند تا کم‌کم آماده‌ی رفتن به خانه شوید. اگر سوالی یا نگرانی‌ای داشتید، حتما با پزشک یا ماما در میان بگذارید.
مراقبت‌های پس از سزارین در منزل
۱. استراحت کافی و به‌اندازه
بعد از سزارین، بدن شما نیاز زیادی به استراحت دارد تا زخم‌ها خوب شود و انرژی‌تان برگردد. سعی کنید بیشتر زمان‌تان را در رختخواب یا روی کاناپه بگذرانید و از انجام کارهای سنگین مثل جابجایی اشیای سنگین یا فعالیت‌های پرتحرک خودداری کنید. اگر امکانش هست از اعضای خانواده کمک بگیرید تا شما بتوانید بیشتر استراحت کنید.
۲. مراقبت از زخم جراحی
زخم سزارین باید مرتب تمیز و خشک نگه داشته شود. اگر پزشک پانسمان گذاشته، آن را روزی یکبار یا هر زمان که خیس یا کثیف شد، تعویض کنید. معمولاً بعد از چند روز می‌توانید پانسمان را بردارید و با آب ولرم محل زخم را به آرامی بشویید، اما نباید محل زخم را بسابید. تا زمانی که پزشک اجازه نداده، نباید در وان یا استخر بروید. هرگونه قرمزی، تورم، درد شدید یا ترشح غیرطبیعی را به پزشک اطلاع دهید.
۳. مدیریت درد و استفاده درست از داروها
درد بعد از سزارین طبیعی است و معمولاً با داروهای مسکن که پزشک تجویز می‌کند کنترل می‌شود. بهتر است داروها را طبق دستور مصرف کنید و در صورت داشتن سوال درباره داروی مناسب، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. روش‌هایی مثل نفس عمیق کشیدن، استراحت و آرامش هم در کاهش درد کمک می‌کنند.
۴. شروع پیاده‌روی‌های سبک
پیاده‌روی آرام و کوتاه در داخل خانه یا حیاط، به بهبود گردش خون و پیشگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند. البته باید از فعالیت‌های سنگین، دویدن یا حرکاتی که فشار زیادی به شکم وارد می‌کنند خودداری کنید. به بدن خود گوش دهید و وقتی احساس خستگی کردید، استراحت کنید.
۵. تغذیه سالم و نوشیدن مایعات کافی
رژیم غذایی متنوع و سرشار از میوه، سبزیجات و پروتئین به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. همچنین نوشیدن آب کافی (حدود ۸ لیوان در روز) برای هیدراته ماندن بدن و افزایش کیفیت شیر مادر بسیار مهم است. تغذیه مناسب به کاهش یبوست و تقویت سیستم ایمنی بدن هم کمک می‌کند.
۶. مراقبت از نوزاد و رعایت بهداشت
قبل از هر تماس با نوزاد، دستان خود را خوب بشویید تا از انتقال عفونت جلوگیری شود. نوزاد را به آرامی بلند کنید و در هنگام تعویض پوشک مراقب باشید که فشار زیادی به شکم خودتان وارد نشود. اگر در مورد شستشوی نوزاد یا مراقبت‌های خاص سوال دارید، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید.
۷. حمایت خانواده و اطرافیان
حمایت عاطفی و عملی خانواده و همسر، نقش مهمی در روند بهبودی شما دارد. کمک گرفتن در کارهای خانه، نگهداری از نوزاد و تهیه غذا، باعث می‌شود شما انرژی بیشتری برای استراحت و مراقبت از خود داشته باشید.
۸. مراقبت از سلامت روان
احساس خستگی، اضطراب یا گاهی حتی ناراحتی‌های روحی پس از زایمان سزارین طبیعی است. اختصاص دادن زمانی برای خودمراقبتی، صحبت کردن با عزیزان و در صورت نیاز مشورت با پزشک یا مشاور، می‌تواند به شما کمک کند تا این دوران را بهتر پشت سر بگذارید.
۹. رعایت محدودیت‌های حرکتی
تا حداقل ۶ هفته از بلند کردن اجسام سنگین، ورزش‌های سنگین و انجام فعالیت‌هایی که به شکم فشار می‌آورد خودداری کنید. هنگام سرفه یا عطسه، زیر شکم را با دست بگیرید تا فشار روی زخم کمتر شود. رانندگی معمولاً تا دو هفته اول توصیه نمی‌شود و برای شروع آن حتماً با پزشک مشورت کنید.
۱۰. پیگیری و ویزیت‌های پزشکی
حتماً طبق زمان‌بندی تعیین شده توسط پزشک، به ویزیت‌های پس از زایمان مراجعه کنید. در این جلسات وضعیت بهبود زخم، سلامت روحی و جسمی شما و نوزاد بررسی می‌شود و در صورت نیاز درمان‌های تکمیلی انجام خواهد شد.
بیشتر بخوانید: زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟
بعد از عمل سزارین تا چند ساعت نباید سر را تکان داد؟
بعد از عمل سزارین و بی‌حسی اسپاینال، بهتر است در ۲۴ ساعت اول بیشتر به پشت بخوابید و فقط آرام به پهلو بچرخید، چون بلند کردن سر در این مدت ممکن است باعث احساس ناخوشایندی شود و روند بهبودی را سخت‌تر کند. این مراقبت ساده کمک می‌کند تا راحت‌تر باشید و بدن فرصت کافی برای بازیابی داشته باشد.
نشستن زیاد بعد از سزارین چگونه است؟
بعد از سزارین بهتر است مدت طولانی و پشت سره هم ننشینید، چون این کار می‌تواند روند بهبودی شما را کند کند و مشکلاتی مثل تورم یا درد را افزایش دهد. توصیه می‌شود که بیشتر از دو ساعت پشت سر هم ننشینید و بین مدت‌های نشستن، حتما کمی راه بروید یا حرکات نرمشی سبک انجام دهید تا خون‌رسانی به بدن بهتر شود و فشار کمتری به ناحیه جراحی وارد شود.
چند ساعت بعد از سزارین باید راه رفت؟
راه رفتن بعد از سزارین در روند بهبودی و بازگشت بدن به حالت طبیعی تاثیر زیادی دارد، اما شروع آن باید با دقت و در زمان مناسب انجام شود. زمان شروع راه رفتن بسته به نوع بیهوشی و شرایط جسمانی هر مادر متفاوت است و معمولاً پزشک و تیم مراقبتی بهترین زمان را تشخیص می‌دهند.
چند روز بعد سزارین میشه کار خونه کرد؟
بعد از عمل سزارین، بدن شما نیاز به زمان برای بهبودی دارد، بنابراین بهتر است حداقل ده روز استراحت کامل داشته باشید. پس از این مدت، می‌توانید به تدریج کارهای سبک خانه را انجام دهید، اما تا حدود شش هفته از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید تا روند ترمیم بهتر پیش برود و سلامت شما حفظ شود.
چه زمانی می‌توان فعالیت‌های روزمره را از سر گرفت؟
بعد از زایمان سزارین، بهتر است به آرامی فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرید و در عین حال به بدنتان فرصت کافی برای بهبودی بدهید. انجام حرکات ملایم مثل پیاده‌روی کوتاه روزانه به بهبود جریان خون کمک می‌کند و خطر ایجاد لخته‌های خونی را کاهش می‌دهد، اما مراقب باشید که خودتان را بیش از حد خسته نکنید.
هر فرد روند بهبودی خاص خودش را دارد، اما معمولاً زنان پس از سزارین، دوره ریکاوری نسبتاً کوتاهی را طی می‌کنند و به تدریج به شرایط طبیعی بازمی‌گردند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟ هشدارهایی که نباید نادیده بگیرید
بهتر است پس از سزارین در خانه کسی کنار شما باشد تا در مواقع اضطراری کمک کند و در صورت مشاهده هر کدام از این نشانه‌ها فوراً با پزشک یا ماما تماس بگیرید.
- درد شدید و غیرعادی که با گذشت زمان کاهش نمی‌یابد.
- نشت یا درد هنگام ادرار کردن.
- خونریزی واژینال شدید یا بیش از حد معمول، به‌خصوص اگر بعد از ۴ روز هنوز ادامه دارد.
- مشاهده لخته‌های بزرگ در خونریزی واژینال.
- قرمزی، تورم، درد یا ترشح بدبو و چرکی از محل زخم جراحی.
- تب مداوم بالای ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد یا احساس گرما و حساسیت در پستان‌ها.
- تورم، درد یا قرمزی در ساق پا یا یکی از پاها که می‌تواند نشانه لخته خون باشد.
- درد ناگهانی در قفسه سینه، تنگی نفس، یا سرفه همراه با خون.
- ورم ناگهانی دست‌ها، صورت یا اطراف چشم، سردرد شدید، تغییرات بینایی مثل تاری یا دیدن لکه‌ها (علائم نادر پره‌اکلامپسی پس از زایمان).
- درد شدید و افزایش یافته در شکم یا باز شدن محل بخیه‌ها.
- مشکلات در دفع ادرار یا مدفوع، به‌ویژه اگر همراه با درد یا ورم در قسمت پایین شکم باشد.
- احساس افسردگی شدید، ناامیدی، افکار آسیب به خود یا نوزاد، یا ناتوانی در مراقبت از خود و کودک.
- سفت شدن غیرطبیعی پستان‌ها یا علائم عفونت در آنها.
- اگر بی‌هوش شدید یا هوشیاری خود را از دست دادید.
- تهوع شدید یا استفراغ مداوم.
- تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل یا کشاله ران.
سخن آخر
مراقبت‌های بعد از سزارین خیلی مهم هستند تا مادر و نوزاد هر دو سریع‌تر خوب بشوند و سالم بمانند. این مراقبت‌ها فقط مربوط به مراقبت از زخم و کنترل درد نیست، بلکه حمایت روحی و عاطفی مادر هم اهمیت دارد. استراحت کافی، خوردن غذای سالم و انجام حرکات سبک به بهبود حال جسمی و روانی کمک می‌کند.
با رعایت این نکات و پیگیری منظم با پزشک، مادران می‌توانند این روزهای حساس را راحت‌تر بگذرانند و بهتر از خود و نوزادشان مراقبت کنند.
