سزارین اورژانسی یکی از تصمیم‌هایی است که گاهی در لحظات حساس زایمان برای حفظ جان مادر یا نوزاد گرفته می‌شود. گاهی با اینکه مادر آمادگی کامل برای زایمان طبیعی دارد، اتفاقاتی در روند زایمان پیش می‌آید که ادامه آن از راه طبیعی ممکن یا ایمن نیست. در چنین شرایطی تصمیم‌گیری سریع و همراهی تیم پزشکی اهمیت زیادی دارد. شناخت این روش می‌تواند به مادران کمک کند با آرامش و آمادگی بیشتری با لحظات حساس زایمان روبه‌رو شوند.
سزارین اورژانسی چیست؟
گاهی ممکن است همه چیز طبق برنامه پیش برود و مادر قصد زایمان طبیعی داشته باشد، اما در لحظه، شرایطی مثل افت ضربان قلب جنین یا توقف پیشرفت زایمان پیش بیاید که نیاز به تصمیم‌گیری سریع دارد. در این مواقع، سزارین اورژانسی راهی است که می‌تواند جان مادر و نوزاد را نجات دهد.
در این مواقع، پزشک برای حفظ سلامت مادر یا نوزاد، تصمیم به انجام جراحی می‌گیرد و نوزاد از طریق یک برش در شکم و رحم مادر به دنیا می‌آید. این عمل با وجود استرس و نگرانی‌هایی که ممکن است به همراه داشته باشد، در بسیاری از موارد بهترین و ایمن‌ترین گزینه برای پایان دادن به یک زایمان پرچالش است.
📍 تهران، بلوار ایت‌الله کاشانی، جنب خیابان مهران،
ساختمان مهران، طبقه سوم، واحد ۱۷
🕙 یکشنبه، دوشنبه و سه شنبه – 15 الی 20
📞 ۰۹۳۳۵۵۴۷۱۰۵
سزارین اورژانسی چه تفاوتی با سزارین برنامه‌ریزی‌شده دارد؟
سزارین اورژانسی با سزارین برنامه‌ریزی‌شده یا انتخابی تفاوت‌های مهمی دارد که اصلی‌ترین آن‌ها به فوریت و زمان انجام برمی‌گردد. در شرایط اورژانسی، پزشک تنها حدود ۳۰ دقیقه فرصت دارد تا عمل را آغاز کند، چراکه سلامت مادر یا نوزاد در خطر است و زمان نقشی حیاتی دارد. برخلاف زایمان سزارین برنامه‌ریزی‌شده که با آمادگی کامل و بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، در سزارین اورژانسی گاهی به بیهوشی کامل نیاز است چون فرصتی برای تأثیرگذاری بی‌حسی‌های معمول وجود ندارد.
همچنین باید بدانید که سزارین بدون برنامه‌ریزی و سزارین اورژانسی یکسان نیستند؛ هرچند گاهی به‌اشتباه به جای هم به‌کار می‌روند. در سزارین‌های غیرمنتظره معمولاً شرایط مادر یا جنین بحرانی نیست، اما نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد، مانند زمانی‌که زایمان طبیعی پیش نمی‌رود یا نوزاد در موقعیت مناسبی برای تولد قرار ندارد.
چه زمانی به سزارین اورژانسی نیاز است؟
گاهی وقت‌ها موقع زایمان، شرایطی پیش می‌آید که ادامه‌ی روند طبیعی زایمان برای مادر یا نوزاد ایمن نیست. در چنین مواقعی، پزشک تصمیم می‌گیرد که با انجام یک سزارین اورژانسی، سلامت هر دو را حفظ کند. در ادامه به دلایل اصلی این تصمیم اشاره می‌کنیم:
1. زایمان طولانی یا متوقف شده
اگر زایمان بیش از حد طول بکشد یا روند باز شدن دهانه رحم متوقف شود، ممکن است ادامه این وضعیت برای نوزاد یا مادر خطرناک باشد. این یکی از شایع‌ترین دلایل سزارین اورژانسی است، مخصوصاً زمانی که انقباض‌ها مؤثر نیستند یا نوزاد به‌درستی وارد کانال زایمان نمی‌شود.
2. موقعیت نوزاد مناسب نیست
اگر نوزاد به‌جای سر، با پا یا باسن (وضعیت بریچ) وارد کانال زایمان شود یا به‌صورت عرضی قرار گرفته باشد، زایمان طبیعی ممکن نیست. گاهی حتی با وجود تلاش پزشک برای چرخاندن نوزاد، موقعیت اصلاح نمی‌شود و چاره‌ای جز سزارین نیست.
3. خستگی شدید مادر
زایمان ممکن است ساعت‌ها طول بکشد و انرژی زیادی از مادر بگیرد. اگر مادر آن‌قدر خسته شود که دیگر نتواند زور بزند یا علائمی از افت فشار یا تپش قلب غیرطبیعی داشته باشد، ادامه روند طبیعی ممکن نیست و نیاز به مداخله فوری وجود دارد.
4. ضربان قلب غیرطبیعی نوزاد
اگر دستگاه مانیتورینگ نشان دهد که ضربان قلب نوزاد خیلی سریع یا خیلی کند شده، نشانه‌ای از ناراحتی یا کمبود اکسیژن است. در این حالت، پزشک بدون اتلاف وقت سزارین انجام می‌دهد تا نوزاد در اسرع وقت به دنیا بیاید.
5. مشکل در بند ناف
گاهی بند ناف قبل از نوزاد وارد کانال زایمان می‌شود (افتادگی بند ناف) یا به دور گردن یا بدن نوزاد پیچیده می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به نوزاد شود و نیاز فوری به زایمان به روش سزارین ایجاد کند.
6. مشکلات مربوط به جفت
اگر جفت قبل از زایمان از رحم جدا شود (دکولمان)، نوزاد دیگر اکسیژن و مواد غذایی لازم را دریافت نمی‌کند. همچنین در مواردی که جفت دهانه رحم را می‌پوشاند (جفت سرراهی)، زایمان طبیعی امکان‌پذیر نیست و سزارین تنها راه زایمان ایمن است.
7. پارگی رحم
در موارد بسیار نادر، مخصوصاً اگر مادر سابقه سزارین داشته باشد، رحم ممکن است در حین زایمان دچار پارگی شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و نیاز به جراحی فوری دارد.
8. اندازه نوزاد نسبت به لگن مادر بزرگ‌تر است
گاهی سر یا بدن نوزاد برای عبور از لگن مادر بیش از حد بزرگ است (که به آن عدم تناسب سر و لگن گفته می‌شود). در چنین حالتی، زایمان طبیعی ممکن نیست و سزارین تنها گزینه‌ی امن است.
9. بارداری دوقلو یا چندقلویی
در بارداری‌های چندقلویی، اگر یکی از نوزادان در موقعیت نامناسبی قرار گرفته باشد یا زایمان با مشکلاتی همراه شود، ممکن است پزشک ترجیح دهد که نوزادان را از طریق سزارین به دنیا بیاورد.
10. خونریزی شدید حین زایمان
اگر مادر در حین زایمان دچار خونریزی شدید شود، ادامه‌ی زایمان طبیعی می‌تواند خطرناک باشد و در این شرایط نیاز به اقدام سریع و جراحی وجود دارد.
در بسیاری از این موقعیت‌ها، تصمیم برای سزارین اورژانسی از قبل قابل پیش‌بینی نیست و در لحظه و براساس شرایط سلامتی مادر و جنین گرفته می‌شود. هرچند ممکن است این نوع زایمان ناگهانی و استرس‌زا باشد، اما هدف اصلی آن همیشه حفظ جان و سلامت مادر و نوزاد است.
مراحل انجام سزارین اورژانسی چگونه است؟
سزارین اورژانسی معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد، اما با احتساب زمان ریکاوری، چند ساعت ممکن است در بیمارستان بمانید. بسته به شرایط، بی‌حسی نخاعی، اپیدورال یا در موارد نادر، بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. نوع برش رحم (افقی یا عمودی) نیز بر اساس فوریت زایمان و وضعیت پزشکی مادر انتخاب می‌شود.
در حین جراحی، هدف تیم پزشکی این است که هم سلامت مادر حفظ شود و هم نوزاد هرچه سریع‌تر و بی‌خطر به دنیا بیاید. نوع بیهوشی و حتی شکل برش رحم (افقی یا عمودی) بر اساس وضعیت اورژانسی، سوابق پزشکی و نیاز فوری به نجات جان نوزاد انتخاب می‌شود.
پس از جراحی، حضور ماما در کنار مادر، مراقبت‌های بخش ریکاوری و نظارت بر سلامت هر دو از اهمیت زیادی برخوردار است. این مراحل ممکن است پرتنش و ناگهانی باشند، اما تیم درمان تلاش می‌کند همه چیز با کم‌ترین آسیب و بیش‌ترین مراقبت انجام شود.
فیلم واقعی سزارین با دکت مرضیه نوری
خطرات احتمالی سزارین اورژانسی برای مادر و جنین
خطرات احتمالی سزارین اورژانسی برای مادر:
- احتمال عفونت در ناحیه برش جراحی، رحم یا سایر اندام‌های اطراف مثل مثانه و کلیه‌ها
- امکان باز شدن یا شکافتن بخیه‌های محل جراحی (هرچند نادر)
- آسیب‌دیدگی اندام‌های داخلی نزدیک رحم، مانند مثانه یا رگ‌های خونی
- خونریزی در حین عمل یا خونریزی شدید پس از جراحی
- تشکیل لخته خون که می‌تواند خطرناک باشد
- واکنش‌های حساسیتی به داروهای بیهوشی یا بی‌حسی اپیدورال
- درد و ناراحتی در محل جراحی
- ایجاد چسبندگی رحم که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد
- دوره نقاهت و بستری طولانی‌تر در بیمارستان نسبت به زایمان طبیعی
- مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، یبوست، تهوع و استفراغ پس از عمل
- نیاز به تزریق سرم برای تغذیه مادر در روزهای ابتدایی پس از جراحی
- ریسک افزایش یافته مرگ و میر، به ویژه در مواردی که مادر قبل از عمل در شرایط نامناسب پزشکی یا اورژانسی بوده است
خطرات احتمالی سزارین اورژانسی برای نوزاد:
- احتمال آسیب‌های تصادفی هنگام خارج کردن نوزاد در حین جراحی
- مشکلات تنفسی موقت در روزهای اول پس از تولد، ناشی از عدم تخلیه کامل مایعات ریه‌ها
- خطر نارس بودن نوزاد به دلیل تعیین نادرست زمان زایمان
- احتمال ابتلا به فشار خون ریوی، که باعث کندی یا توقف جریان خون در ریه‌ها می‌شود
- خطر کم‌خونی و فقر آهن که می‌تواند رشد و تکامل نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد
- افزایش احتمال ابتلا به دیابت در نوزاد
مراقبت‌های بعد از سزارین اورژانسی
- هر چه سریع‌تر شیردهی را شروع کنید؛ این کار به نفع شما و نوزادتان است و ارتباط عاطفی را تقویت می‌کند.
- در صورت داشتن درد یا ناراحتی، حتماً به بهترین دکتر برای زایمان سزارین اطلاع دهید تا داروی مناسب برای تسکین درد تجویز شود.
- ممکن است پس از جراحی دچار یبوست شوید؛ مصرف مایعات کافی و غذاهای پر فیبر به بهبود این وضعیت کمک می‌کند و در صورت نیاز، از راهنمایی‌های ماما یا پزشک بهره‌مند شوید.
- از انجام فعالیت‌های سنگین، خم و راست شدن مکرر و بلند کردن اجسام سنگین تا پایان دوره نقاهت خودداری کنید تا زخم بهتر التیام یابد.
- خواب کافی و استراحت مناسب به روند بهبودی کمک می‌کند و پیاده‌روی آرام روزانه می‌تواند از بروز عوارض جلوگیری کند.
- مراقب محل برش جراحی باشید؛ پانسمان را تمیز و خشک نگه دارید و در زمان تعیین شده توسط پزشک برای معاینات بعدی مراجعه کنید تا از عدم عفونت اطمینان حاصل شود.
- ممکن است پزشک برای جلوگیری از عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز کند؛ دوره داروها را کامل کنید و درباره زمان شروع مجدد شیردهی با پزشک مشورت نمایید.
- پس از سزارین اورژانسی، که ممکن است به‌صورت ناگهانی و بدون آمادگی قبلی انجام شده باشد، حمایت روانی و مراقبت عاطفی نیز اهمیت دارد.
- اگر بیهوشی عمومی دریافت کرده‌اید، در اتاق ریکاوری تحت مراقبت خواهید بود و پس از بیدار شدن می‌توانید نوزاد خود را ببینید و با او ارتباط برقرار کنید.
- ماما یا پزشک به شما اطلاع خواهند داد که چه زمانی می‌توانید مجدداً غذا بخورید و فعالیت‌های روزمره را شروع کنید.
- به تدریج و با اجازه پزشک، فعالیت‌های سبک مانند قدم زدن را شروع کنید تا گردش خون بهتر شود و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.
جمع بندی
سزارین اورژانسی زمانی انجام می‌شود که جان مادر یا جنین در خطر باشد و زایمان طبیعی امکان‌پذیر یا ایمن نباشد. این نوع زایمان برخلاف سزارین برنامه‌ریزی‌شده، به‌صورت ناگهانی و با تصمیم فوری تیم پزشکی انجام می‌گیرد. شناخت دلایل و نشانه‌های نیاز به سزارین اورژانسی می‌تواند به مادران کمک کند تا در شرایط بحرانی سریع‌تر و با آرامش بیشتری همکاری کنند.
